سه تار

سه تار

سه تار سازی است شبیه تار با این تفاوت که شکم آن یک قسمتی، گلابی شکل و کوچک تر است. سطح رویی کاسه سه تار نیز چوبی است؛ سه تار امروزی چهار سیم دارد. خرک سه تار کوتاه تر از خرک تار بوده و دسته آن نیز از دسته تار نازک تر است. سه تار فاقد «جعبهٔ گوشی» است و گوشی های چهارگانهٔ آن، دو عدد در سطح جلویی انتهای دسته (سرساز) و دوتای دیگر در سطح جانبی چپ (در هنگام نواختن در سطح بالایی) کار گذاشته شده اند.

 

شکل ظاهری سه تار:

سه تار

تعداد دستان های سه تار در زمان حاضر مانند تار ۲۸ است. سیم های سه تار به این ترتیب کوک می شوند:

سه تار

وسعت ساز، ایضاً مانند تار به قرار زیر است:

سه تار

سه تار با ناخن انگشت اشاره (و گاه توأم با ناخن انگشت وسطای) دست راست نواخته می شود. به عبارت دیگر «مضراب» سه تار در واقع ناخن انگشتان نوازنده است و به همین دلیل و به علل اکوستیکی دیگر، صدای این ساز ضعیف بوده و برای تکنوازی در جلوی جمعیت یا همنوازی در ارکستر مناسب نیست.

 

چنین به نظر می رسد که سه تار در قدیم، سازی محلی بوده و در آن زمان سه سیم داشته است (کلمۀ «سه تار» دلالت بر همین نکته می کند) ولی بعدها شهری شده و سیمی بر آن افزوده اند. (به روایت از ابوالحسن صبا نقل می کنند که سیم چهارم سه تار را درویشی سه تار نواز به نام مشتاق علیشاه به آن ساز افزوده است و نوازندگان قدیمی، این سیم را به نام مشتاق می شناسند. (نقل از گفتهٔ ابراهیم قنبری، رئیس کارگاه ساز سازی وزارت فرهنگ و هنر))

 

به نظر می رسد بهترین مکان برای قرار گیری میکروفون و دریافت صدا از ساز سه تار در قسمت کاسه کوچک و نزدیک به دسته ساز باشد، هر چند صدای خارج شده از این ساز بسیار ضعیف است و بهتر است به عنوان تک نوازی در فضاهای بزرگ کمتر استفاده شود. سه تار را اغلب همدم اوقات تنهایی خوانده‌اند.